Kolombîya de îro, Xwedîyê erden mazin, mişextvanê Tilyak û dezgehkirina Nefergelê çekî de Alvaro Urîbe heye. Îro ji Mîratvanê siyasî ye wî Iván Duque yê. Û hikûmata wî ji bo serhildanê Karker û Gundîyan re dewisandîne kî dijwar dikin.
Berîya hatê dîrokê 28 nîsane de îro , sad hazar bajaran de rençber , xwendêkar , û gundîyan faqîr in. Û hemû ji pêwendar e nijad û xelkê çermsor in. Karê xwe bardanê , bajarê wan kop mayê , Rêyan taybetî hatîye girtin, û destê polîsan de kalûmel e askerî hene , û wan re hember derketîne. Ji bo bardanê ev e bindestê însanen , loma karakolan dagir kirine. Dîrokê îro de , 42 pêşander hatîye kuştin û hazar car însan ji brîndar bûyê, hukûmet wî rewş e qabl dike. Komelan ji dibêjin 70 însan winda bûyê. Hukûmat ji nifûs û gelhe hecela teng hebe , dayîna xwe li ser wan de gran dike, kaler û pertal e bi hev re anîna penûsan hewcê ye bingehîn de nû dayîn a , teklîfa kanûna dayîna kişandine. Lêbelê ne zextî, an ji wi berî kişandin wan protesto û karberdanê ne sekînandî ye.
Destê kirine hemû tişt , dîrokê 28 nîsan e destê kiriye. Dezgehê xwecîh e parêzîye xelkê çermsor , û sendîkayen mamosteyan (FECODE) , û konfederasyonê sendîkayen se heb e taybetî (CUT, CTC et CGT) grev û karberdanê kî netewî ava kiriyê. Ew grev û karberdan û pêşanîyan li ser planê de xilas nebûyê, tersane dîroke 1 gulan e de li alîyê serokê niştîman vazîyeta dorpêçandin îlan bike ji ew grev û karberdanî berdewam kiriye. Piştî 15 roje Komîtîye grevê netewî û Duque nav bera xwe Civînê «berafî» û «Normal kirin» , lêbelê disa ji berdewamê grev û karberdan kirin.
Daxuyanî ye wî rawş zaf hesan e, seferberî ne tenê bersivê wî teklîfa kanûna dayîn bûye. bila wî nêbejin rêya tenê faqirî û bêkarî û krîza silametî vekîr yê, eger wî rewşê re bêjin «hejinê civakî» ew şaşî û ne rast dibe. Seferberîyan îro , ne xweşî û qedeyê ye derketîne kolana di sala 2019 da ser seferberî ye kop kirin difikirim ew berdewamê wî rewşê ye. Weka wî wextê , tekoşîna xwe li ser armanca wan hukûmate de ber dewam dike:
Weka di sala 2019 de , sendîkacîyan , milîtanan sosyal û gundîyan feqîr aynî wextê de «rîayet kirinê rêkeftin û peymanê aşîtî 2016» daxwaz dikin. Yanî milîsan silehî û çekî , bila êdî li gund û bajarê de gundewarî ye de bila komkûja ye xwe berdewam nekin. Û bila jibîr nekin , di sala milîtanê endamê têvelan sosyal cîvakî , tenê di sala 2020 de 300 heb hatîyê kuştin. Peyam û rêkeftinê aşitî aynî wextê de gundîyan re însanê di dema şer e hundirê de hatîye der kirin û xwedîye erden mezin û çiqas şîrketan lajwerdî hebe ewê destê xwe avetîn û çiqas erde mirov gasp kirin ji dixwazin bila şamîl bibe.
Û wek wî daxwazan re paşgo û pêvek , krîza nexweşî û pandemî ji daxwaza anîye rojev e. Di sala 2008 de Uribe (Sîyasîyekî Kolombîya) wek Damezrekî gelemper û wek birevê ye xizmeta saxîye gelemperen Arizî kiriye.Roja me de îro , xizmeta silametî li şîrketan amerîkayî re payekî mazin diçe, ew saz di sala 2013 de ne sencandin û şîrketan li ser xelkê de hizmeta saxî betal kirin. Loma ji ew saz nikisîye. Sazê sax û silametî heja wî nikisî serê xwe ne avetî ye. (doza dêhn û şîrketan berdewam dike.) û wan saz di dema pandemî de personal , wek tişt û peydeyê derman ne hiştîye bidin û ne ji , ji wî rewşê de kêr nekir ye. Di sala 2020 û 2021 de dikarî bûn manî bibin ji hazar mirin – û kovîd 19 – û sebebê zaf nexweşî – ji bo xizmeta sax û silametî kirin arizî û loma wî çêbûye.
Disa ji be hev re nexweşî û pandemî û krîza aborî , îstîhdamê bê qaydî bawerîya qût û xurek zaftir kir û dawî ya 20 sala de rada ra bêkarî zaftir kiriye. Departamento Nacîonal de Esradistica yanî dane ya damezrekî istatîk e de di sala 2020 de 3,6 mîlyon kes ji zaftir binê rada ye faqirî paya bûne. Di têhev nifûsa faqirî nizk û teqrîben %42,5’e. Aynî damezrek dibêje tahmînî 1,7 mîlyon kes ji nikarin her roj 3 car xwarin bixwin.
ancax bûrokratê permande ya grev û karberan , li qulabtin kirina hukûmat û serokê niştîman e de hîç sebep nabîne. weka sale 2019 de , heja ji sîyaseta xwe li ser berafî ya tu car encam nedan û tenê westandine cemawer û bardanê tekoşin de berdewam dikin , û tenê wek navbeynkarê zext tenê greve rojek e (28 nîsan , 5 Gulan , 12 Gulan…) va ye bîlançoye civîna di dîroka 10 Gulan 2021 de çêkirine:
Cali jî û Gelê Niştîmanê de cemawer , Duque ligel birçîtî û projeya arizî kirin e ji xilasbûna bare yê kirar dan. Û her roj polîs ligel pozberî ye de mirin zafin, revêbîr e sendîka ji dibêjin hukûmat ji wî rewş e de ne bihîs e , lewma gazinc dikin! qey sankî ew bar e krîz e li ser rencberan bikin bare pîşta wan , bajaran leşker kirin û qewetê taybetîya polîs ji bo kuştîna xwepêşandên re weka hukûmat ne şandîye.
Li wate ya sîyasî de , divê Moskova , divê Pekin divê ji wek hemû rewace stalînîzma havana (Colombia Humana, Polo Democrático Alternativo, FARC-Comunes) berî ya kapîtalîzm û dewleda burjûva de stûye xwe di tawînin. Kesek ji nabêje bila em derkevin berafî û rêya parêzîye hêsinê cemawerê de kesek boçûna xwe xûya nake.
Çînê Karkeran , Gûndîyan faqîr , û çiqas Çînê rencberan ji xortan hatine , wî revêberîyan de tenê menfaatê cemaweren de êdî tenê bêbextîya sîstematîk berbendman in. Gelê asambleyan bila bibin kom û şîrket û damezker e îdarî de komîteyan bila were bijartin. Taxan de , gûndan de , Zanîngehê de bila şûra ava bikin. hêrêmîye bingeh û lebatê netewî bila bibe Merkezî û Parêzgahî. Û wî rewşê de karkeran , memûran , gundîyan , xwendêkar û çiqas xwecîh e xelkê çermsor hebe , bila revêberîyekî ava bikin. Ji bo êrîşe hemberê Polîs û mîlîsan sîlahîyan re ji bo parêza xwe re , ji xwe re milîsa xwe saz bikin.
Hatinê serfirazî û zextekî wisa re ligel , bila ji bo xilaskirina faqirî ra , avetinê hukûmate burjuva û ji bo hatina îktîdare re hewceyê wan partîyekî şoreşgerekî mazin e.
Berîya hatê dîrokê 28 nîsane de îro , sad hazar bajaran de rençber , xwendêkar , û gundîyan faqîr in. Û hemû ji pêwendar e nijad û xelkê çermsor in. Karê xwe bardanê , bajarê wan kop mayê , Rêyan taybetî hatîye girtin, û destê polîsan de kalûmel e askerî hene , û wan re hember derketîne. Ji bo bardanê ev e bindestê însanen , loma karakolan dagir kirine. Dîrokê îro de , 42 pêşander hatîye kuştin û hazar car însan ji brîndar bûyê, hukûmet wî rewş e qabl dike. Komelan ji dibêjin 70 însan winda bûyê. Hukûmat ji nifûs û gelhe hecela teng hebe , dayîna xwe li ser wan de gran dike, kaler û pertal e bi hev re anîna penûsan hewcê ye bingehîn de nû dayîn a , teklîfa kanûna dayîna kişandine. Lêbelê ne zextî, an ji wi berî kişandin wan protesto û karberdanê ne sekînandî ye.
Destê kirine hemû tişt , dîrokê 28 nîsan e destê kiriye. Dezgehê xwecîh e parêzîye xelkê çermsor , û sendîkayen mamosteyan (FECODE) , û konfederasyonê sendîkayen se heb e taybetî (CUT, CTC et CGT) grev û karberdanê kî netewî ava kiriyê. Ew grev û karberdan û pêşanîyan li ser planê de xilas nebûyê, tersane dîroke 1 gulan e de li alîyê serokê niştîman vazîyeta dorpêçandin îlan bike ji ew grev û karberdanî berdewam kiriye. Piştî 15 roje Komîtîye grevê netewî û Duque nav bera xwe Civînê «berafî» û «Normal kirin» , lêbelê disa ji berdewamê grev û karberdan kirin.
Daxuyanî ye wî rawş zaf hesan e, seferberî ne tenê bersivê wî teklîfa kanûna dayîn bûye. bila wî nêbejin rêya tenê faqirî û bêkarî û krîza silametî vekîr yê, eger wî rewşê re bêjin «hejinê civakî» ew şaşî û ne rast dibe. Seferberîyan îro , ne xweşî û qedeyê ye derketîne kolana di sala 2019 da ser seferberî ye kop kirin difikirim ew berdewamê wî rewşê ye. Weka wî wextê , tekoşîna xwe li ser armanca wan hukûmate de ber dewam dike:
- Haq û mafê rencberan dixwazin li ser şîrketan taybetan de rakin û hemû wan haq û mafê arizî bikin.
- Di gelê niştimanê de dixwazin kêmtirînê mûçeyan ji hemû şîxulwan û karkeran re betal kirin (dixwazin jî wî mûçeyan bila hêrêm e de karar bikin , xort û ciwanen tenê mûçeye %75 bistînin)
- ?)
- Dixwazin gelek şîrketan gelemperên arizî bikin
- Li kanûna zextê polîsan leşker bûnan sîleh û çekê wan dixwazin qewet bikin.
Weka di sala 2019 de , sendîkacîyan , milîtanan sosyal û gundîyan feqîr aynî wextê de «rîayet kirinê rêkeftin û peymanê aşîtî 2016» daxwaz dikin. Yanî milîsan silehî û çekî , bila êdî li gund û bajarê de gundewarî ye de bila komkûja ye xwe berdewam nekin. Û bila jibîr nekin , di sala milîtanê endamê têvelan sosyal cîvakî , tenê di sala 2020 de 300 heb hatîyê kuştin. Peyam û rêkeftinê aşitî aynî wextê de gundîyan re însanê di dema şer e hundirê de hatîye der kirin û xwedîye erden mezin û çiqas şîrketan lajwerdî hebe ewê destê xwe avetîn û çiqas erde mirov gasp kirin ji dixwazin bila şamîl bibe.
Û wek wî daxwazan re paşgo û pêvek , krîza nexweşî û pandemî ji daxwaza anîye rojev e. Di sala 2008 de Uribe (Sîyasîyekî Kolombîya) wek Damezrekî gelemper û wek birevê ye xizmeta saxîye gelemperen Arizî kiriye.Roja me de îro , xizmeta silametî li şîrketan amerîkayî re payekî mazin diçe, ew saz di sala 2013 de ne sencandin û şîrketan li ser xelkê de hizmeta saxî betal kirin. Loma ji ew saz nikisîye. Sazê sax û silametî heja wî nikisî serê xwe ne avetî ye. (doza dêhn û şîrketan berdewam dike.) û wan saz di dema pandemî de personal , wek tişt û peydeyê derman ne hiştîye bidin û ne ji , ji wî rewşê de kêr nekir ye. Di sala 2020 û 2021 de dikarî bûn manî bibin ji hazar mirin – û kovîd 19 – û sebebê zaf nexweşî – ji bo xizmeta sax û silametî kirin arizî û loma wî çêbûye.
Disa ji be hev re nexweşî û pandemî û krîza aborî , îstîhdamê bê qaydî bawerîya qût û xurek zaftir kir û dawî ya 20 sala de rada ra bêkarî zaftir kiriye. Departamento Nacîonal de Esradistica yanî dane ya damezrekî istatîk e de di sala 2020 de 3,6 mîlyon kes ji zaftir binê rada ye faqirî paya bûne. Di têhev nifûsa faqirî nizk û teqrîben %42,5’e. Aynî damezrek dibêje tahmînî 1,7 mîlyon kes ji nikarin her roj 3 car xwarin bixwin.
ancax bûrokratê permande ya grev û karberan , li qulabtin kirina hukûmat û serokê niştîman e de hîç sebep nabîne. weka sale 2019 de , heja ji sîyaseta xwe li ser berafî ya tu car encam nedan û tenê westandine cemawer û bardanê tekoşin de berdewam dikin , û tenê wek navbeynkarê zext tenê greve rojek e (28 nîsan , 5 Gulan , 12 Gulan…) va ye bîlançoye civîna di dîroka 10 Gulan 2021 de çêkirine:
Serokê Sendîkayê CUT Francisco Maltés «Di ber alî ye hukûmat, sebeba destê kirina grev û karbedane de , di beşa daxwazê me ye neteweyî , Tu car hesasiyet nîşan nedane ji kesên ku bûne lêqewimî» gotîye. Piştî civîn , Ji bo Aşîtîye bilind komîser Miguel Ceballos ji wisa gotîye » gava kû kî hemberê makezagon û dadmendî derkeve , qeweta leşkerî û hembera tundî de xweşdîtina sifirê de yekbûyîn heye.»…» wî şêwirgehê bend e, endamê Komîte ya grev û karberdanê netewî re hebûnî û bîm û temînat e neteweyen yekbûyîn û Dêrê Katolîk e be hev re , Beşa avakirina çarçovê ye berafîye , hukûmet ligel hemraman û hemfikîr in an kû ne be hev re ne ku em pirs kirin, wî pirsîya me re bersivekî erênî dan , lewma wî em spas dikin (Îspanyolî CNN , 10 Gulan 2021)
Cali jî û Gelê Niştîmanê de cemawer , Duque ligel birçîtî û projeya arizî kirin e ji xilasbûna bare yê kirar dan. Û her roj polîs ligel pozberî ye de mirin zafin, revêbîr e sendîka ji dibêjin hukûmat ji wî rewş e de ne bihîs e , lewma gazinc dikin! qey sankî ew bar e krîz e li ser rencberan bikin bare pîşta wan , bajaran leşker kirin û qewetê taybetîya polîs ji bo kuştîna xwepêşandên re weka hukûmat ne şandîye.
Li wate ya sîyasî de , divê Moskova , divê Pekin divê ji wek hemû rewace stalînîzma havana (Colombia Humana, Polo Democrático Alternativo, FARC-Comunes) berî ya kapîtalîzm û dewleda burjûva de stûye xwe di tawînin. Kesek ji nabêje bila em derkevin berafî û rêya parêzîye hêsinê cemawerê de kesek boçûna xwe xûya nake.
Çînê Karkeran , Gûndîyan faqîr , û çiqas Çînê rencberan ji xortan hatine , wî revêberîyan de tenê menfaatê cemaweren de êdî tenê bêbextîya sîstematîk berbendman in. Gelê asambleyan bila bibin kom û şîrket û damezker e îdarî de komîteyan bila were bijartin. Taxan de , gûndan de , Zanîngehê de bila şûra ava bikin. hêrêmîye bingeh û lebatê netewî bila bibe Merkezî û Parêzgahî. Û wî rewşê de karkeran , memûran , gundîyan , xwendêkar û çiqas xwecîh e xelkê çermsor hebe , bila revêberîyekî ava bikin. Ji bo êrîşe hemberê Polîs û mîlîsan sîlahîyan re ji bo parêza xwe re , ji xwe re milîsa xwe saz bikin.
Hatinê serfirazî û zextekî wisa re ligel , bila ji bo xilaskirina faqirî ra , avetinê hukûmate burjuva û ji bo hatina îktîdare re hewceyê wan partîyekî şoreşgerekî mazin e.
- Qahr bibe Duque û hemû projeyan birçîtî û faqîrî! , Berafî ya Komîte ye Grev û Karberanê Netewî re Na!
- Grev û Karberanê gelemper! Hemû çiqas dergezan Karker û bindest , Duque û devletê burjuva de reza xwe ketîne! Konferedasyonekî Demokratîk û esasê xwe tekoşîna çînê bibe bila ew be!
- Kî wunda bûye ji wan re serbestî! Polîs û ordîyan bila bê çek bibe û bila rakirin be! Cîhe wan bila milîsan gundî û karker binîn!
- Şîrketan de , zanîngehê de , taxen de û damezkere îdarî ye de karkeran re , çiqaş xebatkerê muçeyî , gûndîyan re , xwendêkaren re û xelken xwecîhen re avakirin re rêvebîrekî siyasî , asambleyan û Şûrayan bila ava bibe!
- Ji bo herkesî re parza yê bedawa! bila ji hemû xizmetan sax û silametî tu qet tazmînat nedin , hemû arizî kirin bila betal bibe! gerdûnî , bedawa û xizmetan sax û silametî bidin!
- Hemû rada re de , Gerdûnî , bedawa û hêvotinê laîk bidin!
- Dema mesaî , bila maaşen de ketinî , heta bêkarî xilaz nebe bila kêm bibe!
- Bankayan de , enerjîyan mazin , lajwerdîyî , sanayî , çandin û cotkarî , qût û xurek , ragihan, her wekî din bila kontrola karkeran de destê xwe ser dênin!
- Erden mazinen re tu qet tazmînat nedin bila destê xwe dênin! Ax civakî bibe û gundîyan re lêveger bibe!
- Çiqas hindikahî ye netewî û xelken xwecîhen re bila rêzî bibin!
- Bila hemû jorînê Amerîka , li Amerîka ye Latînen de bila were qewirandin!
- Li Kolombîya de hukûmatê rencberî bila ava bibe! Dewleda Yekbûyîye Amerîka ye Latîn!